معناشناسی «احباط» در قرآن کریم با تأکید بر روابط همنشینی و جانشینی

مفهوم «احباط» یکی از مفاهیم مهم در قرآن کریم محسوب می‌شود. در این پژوهش نگاهی معناشناختی به این واژه داریم و هدف تبیین واژۀ احباط و کشف لایه‌های معنایی و استخراج مؤلفه‌های معنایی آن‌ در قرآن کریم با استفاده از شیوه‌های نوین معناشناسی خواهد بود. با نگاهی معناشناختی به این واژه و با رویکرد همزمانی و توصیفی و تأکید بر روابط هم‌نشینی و جانشینی، می‌توان گفت که واژۀ «حبط» به‌لحاظ معنایی ارتباط نزدیکی با مفهوم «عذاب» دارد، به‌گونه‌ای که شاید به‌عنوان جانشین اصلی واژۀ «حبط» انتخاب شود؛ به این‌صورت که حبط اعمال آدمی نوعی عذاب محسوب می‌شود که عواملی چون کفر، تکذیب آیات الهی و معاد، قتل انبیا و آمرین به قسط، صدّ از راه خدا و ... زمینه‌ساز این نوع عذاب می‌شوند و کسانی که دچار عذابِ حبط می‌شوند، سزاوار عذاب الهی و در دنیا و آخرت بی‌یار و یاور خواهند بود و این همان خسران بزرگ است. علاوه بر مفهوم «عذاب»، مفاهیمی چون ابطال، خسران و ضلّ نیز در برخی موارد با مفهوم احباط از هم‌معنایی نسبی برخوردارند و در برخی هیأت‌های مشترک معنایی شاید به‌جای واژۀ «حبط» کاربرد داشته باشند.